Küresel Yağlı Karaciğer Günü-12 Haziran 2025

Türk Karaciğer Vakfı Basın Duyurusu

Küresel Yağlı Karaciğer Günü (“Global Fatty Liver Day”) bütün dünyada ve ülkemizde alkole bağlı olmayan, şişmanlık ve ona eşlik eden tip 2 diyabetes mellitus (şeker hastalığı) ve hiperlipidemi (kolesterol ve/veya trigliserid yüksekliği) ile karakterli ve zamanla siroz ve karaciğer kanseri gibi ciddi sonuçları olabilen bu çok yaygın ve ciddi hastalığa (karaciğer yağlanması ve iltihabı) dikkati çekmek, farkındalık oluşturmak amacı ile belirlenmiş bir tarihtir.

2025 yılı itibarı ile bu ciddi sağlık sorunu ile ilgili sınıflama ve isimlendirmede değişiklikler olmuştur. Şişmanlık başlı başına bir sağlık sorunudur. Beden kitle indeksi >25kg/m2 olanlar şişman >30kg/m2 olanlar obez (ileri şişman) ve >40kg/m2 morbid obez olarak değerlendirilir.

Şişmanlık %75 hastada hiperlipidemi (kolesterol ve/veya trigliserid yani kan yağları yüksekliği) ve %50 hastada tip 2 Diyabetes Mellitus ile birliktedir.

2024 yılı ve sonrasında bu önemli sağlık sorununa daha açıklayıcı ve bilgilendirici olması için yeni tanımlamalar getirilmiştir. Buna göre:

YAĞLI KARACİĞER HASTALIĞI (Steatotic Liver Disease: SLD ) başlığı altında şu tanımlamalar yapılmıştır:

• Metabolik Bozuklukla Birlikte Yağlı Karaciğer Hastalığı (Metabolic Dysfunction Associated Steatotik Liver Disease; MASLD)
• Eğer karaciğerde inflamasyon ve balonlaşma dejenerasyonu bulguları varsa bu tablo Metabolik Bozuklukla Birlikte Karaciğer İltihabı (Metabolic Dysfunction Associated Steatohepatitis; MASH) olarak isimlendirilir.
• Alkole bağlı karaciğer hastalığı veya alkol ile birlikte metabolik bozukluğa bağlı karaciğer hastalığı klasik steatotik karaciğer hastalığı kapsamında değerlendirilemez. Ayrı bir grup hasta ve hastalığı içerir.
• Ayrıca sebebi bilinmeyen Yağlı Karaciğer Hastalığı (Kriptojenik Yağlı Karaciğer Hastalığı) ve diğer nedenlere bağlı yağlı karaciğer hastalığı söz konusudur.

Netice olarak şişmanlık ve sıklıkla ona eşlik eden hiperlipidemi (kolesterol ve/veya trigliserid yüksekliği) son derecede yaygın bir sağlık sorunudur ve giderek karaciğer sirozu ve kanserinin en sık sebebi olma yolundadır. Türkiye’de ve dünyada karaciğer naklinin en sık sebepleri içinde “Yağlı Karaciğer Hastalığı” ilk 3 neden arasındadır.

TESPİTLER

• Alkol dışı sebeplerle oluşan karaciğer yağlanması ve buna bağlı karaciğer iltihabı, siroz ve karaciğer kanseri ve bunlar için yapılan karaciğer naklinin dünyada en sık sebebi olma yolundadır...
• Alkol dışı diyebilmek için hiç alkol alınmaması veya özellikle alkol alışkanlığının yaygın olduğu ülkeler ve bölgelerde günlük alkol alımının kadınlarda 20, erkeklerde 30gr. ın altında olması ölçütü önerilmektedir.
• Türkiye’de hala en sık siroz ve karaciğer kanseri sebebi hepatit B virüsüdür. Karaciğer yağlanması diğer etkenleri geçerek ikinci sıraya yerleşmiştir. Yakın gelecekte ilk sıraya geçmesi beklenmektedir.

DÜNYAYI BEKLEYEN BÜYÜK TEHLİKE!

• Son epidemiyolojik veriler erişkin dünya nüfusunun %30’unda karaciğer yağlanmasının (Fatty Liver) , %5-6’sında ise daha ciddi bir patoloji olan yağlanma ve iltihabın (Steatohepatit) olduğunu göstermektedir.
• Sadece yağlanma olan hastalar daha selim bir seyir gösterir. Siroz ve karaciğer kanseri riski riski %3-5 civarındadır.
• Steatohepatiti olanlarda ise %20-30 sıklığında siroz ve daha sonra da bir kısmında karaciğer kanseri gelişmesi riski vardır.

Steatohepatit / Siroz ve Karaciğer Nakli

• Ülkemizde karaciğer nakillerinin %80’den çoğu canlı vericili karaciğer naklidir. Alıcının her bir kilogramı için 1gr karaciğer dokusu ihtiyacı söz konusudur. Yani 100kg bir alıcıya 1kg karaciğer gerekir. Bu boyutta sağ lob vericisi bulmak zordur.
• Batı ülkeleri ve Amerika’da nakillerin>%90 kadaverik organ (karaciğerin tamamı) ile olduğundan bu sorun söz konusu değildir.
• İdeali nakil adaylarının uygun diyet ve egzersiz programları ile kilo vermelerinin sağlanmasıdır.

Yağlı Karaciğer Hastalığının Sebepleri (Etiyoloji)

• Yağlı karaciğer hastalığının ve buna bağlı karaciğer sirozu ve kanserinin en sık sebebi şişmanlıktır. Şişmanlık yağlı karaciğer hastalığının diğer sebepleri olan insülin direnci, tip 2 diyabetes mellitus ve hiperlipideminin de en sık sebebi veya yandaşıdır.
• Dünyada şişmanlık oranının en yüksek olduğu ülkelerden birisi Türkiyedir. Kuzey Amerika ve Oratoğu ülkeleri ile birlikte şişmanlık (“overweight”) oranı %60-70 arasında, obezite (ileri şişmanlık) ise %40 civarındadır. Yağlı karaciğer hastası olanların %50-60’ında Tip 2 Diyabetes Mellitus ve %50-70’inde hiperlipidemi (kolesterol ve/veya trigliserid yüksekliği) vardır.
• Normal veya normale yakın kilolu bir grup hastada (%5) ise yukarda sayılan etmenlerin hiç biri olmadan da yağlı karaciğer hastalığı olabilir. Zayıf (“Lean”) yağlı karaciğer hastaları denen bu grupta metabolik olarak obez olma özelliği vardır.

NE YAPILMALI

• Obezite, İnsülin direnci, Tip 2 Diayabetes Mellitus, Hiperlipidemi ve Yağlı Karaciğer Hastalığı sebebi olacak diğer etmenlerle mücadele edilmelidir.
• En etkili yöntem düzenli egzersiz ve Akdeniz tipi diyet/beslenme ile sürdürülebilir bir zayıflama sağlamaktır.
• Çok sayıda diyet rejimleri önerilebilir. Sonuç olarak alınan enerjiden daha fazla kalori harcanırsa kilo kaybı sağlanır.
• >%7-10 oranında kilo veren hastalarda fibrozis ve iltihap geriler. Kilo kaybının idamesi ve diyetin sürdürülebilir olması önemlidir.
• NASH hastalarında karaciğer sirozuna ilerlemeyi önlemek için çok sayıda ilaç geliştirme çalışmaları devam etmektedir.
• Statinler, metformin ve antioksidan ilaçlar yararlıdır.
• Statinlerin siroz ve kanser gelişimini önlemede etkilidir.
• İnsülin direnci ve Diyabetes Mellitus tedavisi eksiksiz yapılmalıdır. Metformin yararlı bir ilaçtır.
• Günde 3 kap kahve önerilir. Siroz ilerlemeyi ve kanser gelişimini önleyici etkisinden bahsedilmektedir.
• Mevcut hastaların tedavisi yanı sıra, çocuklar ve gençler başta olmak üzere toplumun tamamı sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz konusunda eğitilmesi ve teşvik edilmelidir.

Prof.Dr. Yılmaz Çakaloğlu
Türk Karaciğer Vakfı Başkanı